Imitate a tree! publicatie in NRC met een bijdrage van Rianne van Dijck.
‘Alleen al door de vraag te stellen, ‘Wil je een boom nadoen?’, veranderde er iets in de houding van mensen. De meesten kregen een lach op hun gezicht, hun lichaam ontspande, ze begonnen intensief om zich heen te kijken. Want als je ineens mag kiezen, ga je nadenken over de vraag: welke boom past er dan eigenlijk bij jou? En: hoe ga je die uitbeelden?”
De Rotterdamse fotograaf Janine Schrijver (57) liep het afgelopen jaar met haar camera door de Rotterdamse stadsparken en vroeg aan passanten – wandelaars, sporters, mensen die op een bankje zaten – of zij mee wilden werken aan haar project Imitate a Tree!. Een ludiek project met een serieuze ondertoon, voortkomend uit de vraag die Schrijver al een tijdje bezighoudt: kunnen we het contact tussen mens en natuur herstellen in de kunstmatige leefomgeving die een stad nou eenmaal is?
Schrijver: „Mijn interesse voor het stadspark is zo’n vijftien jaar geleden ontstaan vanuit de behoefte aan natuur om me heen. Vooral na een vakantie waarin we veel buiten waren – kamperen, wandelen – miste ik het buiten zijn en de rust. Ik vind de stad fantastisch, met alles wat er te doen is. Ik hou van naar de film gaan, exposities kijken, even ergens wat drinken. Maar tegelijkertijd is het er ook hard, vol en veel.”
Vanuit dat verlangen naar natuur besloot Schrijver te gaan wandelen in het stadspark op vijf minuten lopen van haar atelier. „Het Zuiderpark in Rotterdam-Zuid, niet het allermooiste park van de wereld, maar heel dichtbij. Voorheen was dat voor mij een plek om snel van A naar B te komen, een doorgangsroute. Nu ik er rustig rondliep en met aandacht keek, ontdekte ik hoe het licht zo mooi op de blaadjes viel, de takken die zo sierlijk bewogen in de wind. Het viel me ook op dat mensen zoveel ontspannener waren, makkelijker benaderbaar, zachter. Waar het in eerste instantie ging om een persoonlijke behoefte, ontdekte ik dat er een universeel verlangen is naar ruimte, het gevoel van vrij zijn, buiten zijn. Daar kan ik fotografisch wel wat mee, dacht ik. ”
Internationaal project
Het idee groeide uit tot een internationaal fotoproject, Our Nature, Within The Limits Of City Parks (2010-2015), waar ze vijf jaar lang aan werkte en waarvoor ze haar onderzoeksveld – de betekenis van het stadspark en onze verhouding ten opzichte van natuur daarbinnen – uitbreidde naar andere Nederlandse en Europese steden, Rio de Janeiro, Shanghai en New York. Voor een vervolgproject Into our Nature (2022), deze keer weer alleen in Rotterdam, ging ze een intensievere interactie aan met de parkbezoekers door behalve fotografie nu ook hun verhalen in audio vast te leggen.
„Niet langer wilde ik alleen maar observeren, maar ook meer contact maken met de mensen die ik fotografeerde. Daarmee kon ik ook meer van mijn persoonlijkheid in het project leggen: ik vind het fijn om mensen te ontmoeten, om iets met ze aan te gaan. In Imitate a Tree! ga ik daarin weer een stapje verder: nu betrek ik ze ook echt bij het máken van de foto.”
Het mooie, zegt Janine Schrijver, is hoe mensen ineens aandachtig om zich heen gaan kijken. En ontdekken: hé, die ene boom is toch echt de andere niet.
Soms hadden mensen er geen zin in of geen tijd voor en zeiden ze nee. Soms zeiden ze ja en werd de foto gewoon niet goed. „Iemand moet zich wel volledig durven en kunnen overgeven aan deze exercitie, anders werkt het niet. Het is leuk, mensen werden er blij van en ze kregen een lach op hun gezicht, maar het is géén grapje.”
De vrouw die de treurwilg nadoet, daar klopte echt alles aan, zegt Schrijver: „Die hangende houding, die richting van haar beweging, de krullen in het haar die zo mooi matchen met de blaadjes aan de takken. Dat is echt een kwestie van geluk hebben, dat alles dan zo op z’n plek valt,
„Niet iedereen ging echt iets dóén, er was ook een man die gewoon rechtop naast een boom ging staan, de armen naast zijn lichaam hangend. Heel simpel. En daarmee gelijk een heel sterk beeld. Er alleen maar zíjn. Dat was soms ook genoeg.”
Bijzonder is ook de vrouw die in de childs’s pose (een yogahouding) op een afgezaagde boomstam gaat liggen. Wat ze daarmee nou bedoelde? Rolt ze zich als een egel op tot een bolletje, zich beschermend tegen gevaar? Verbeeldt ze het verdriet van het niet meer bestaan van de boom? Is het de aanbidding van die honderden jaren oude stam? Schrijver heeft er niet naar gevraagd: „Het ging me niet om betekenis van zo’n beweging, die laat ik aan de interpretatie van de kijker.”
Het leuke aan de serie is dat je je als kijker gaat afvragen: hoe zou ík deze boom nadoen? En dat je gaat kijken naar de mogelijkheden die verschillende bomen je bieden. „Mensen sturen me nu foto’s op. ‘Moet je zien, dit is een prachtig exemplaar’. Of ze koppelen een persoon aan een boom: ‘Kijk Janine, is X nou niet typisch iemand om deze eik na te doen?”
Rianne van Dijck